Kto może korzystać z regulacji Specustawy
- Obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę polsko-ukraińską, tj. przybyli z Ukrainy, a nie przyjechali przez inne państwa, np. Rumunię, Węgry, Słowację, od dnia 24.02.2022 r. i deklarują zamiar pozostania w Polsce
- małżonkowie ww., nawet jeśli nie mają ukraińskiego obywatelstwa, ale przekroczyli granicę polsko-ukraińską od 24.02.2022 r. i deklarują zamiar pozostania w Polsce (nie ma wymogu aby przyjazd był jednoczesny z przybyciem małżonka);
- Obywatele Ukrainy, którzy posiadają Kartę Polaka, opuścili Ukrainę z powodu działań wojennych od dnia 24.02.2022 r. i przybyli na terytorium RP (także przez inne państwa) i deklarują zamiar pozostania w Polsce;
- małżonkowie ww. nawet jeśli nie mają ukraińskiego obywatelstwa, ale opuścili Ukrainę od 24.02.2022 r. i przybyli na terytorium RP oraz deklarują zamiar pozostania w Polsce;
- członkowie najbliższej rodziny obywatela Ukrainy, który posiada Kartę Polaka i przybył do Polski od 24.02.2022 r. deklarując zamiar pozostania na terenie RP – do „najbliższej rodziny” zaliczyć można: małżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu (zięć, synowa, teść, teściowa, szwagier, bratowa, pasierb), osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu;
Ustawę stosuje się, pod warunkiem, że wymienione wyżej kategorie osób nie posiadają polskiego: zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt rezydenta, zezwolenia na pobyt stały, statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt tolerowany.
Jak wynika z powyższgo Specustawa pomija uchodźców, którzy przybyli do Polski przez granice z innymi niż Ukraina państwami oraz co do zasady obywateli innych narodowości niż ukraińskie.
Część z nich skorzysta z tymczasowej ochrony wynikającej bezpośrednio z regulacji europejskich (Decyzji wykonawczej Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkującej wprowadzeniem tymczasowej ochrony, uwzględniającej dyrektywę Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami).
Część uchodźcow zostanie dedykowanej pomocy pozbawiona i będzie zmuszona poszukiwać rozwiązań swojej sytuacji faktycznej i prawnej w regulacjach natury „ogólnej”, ubiegając się o zezwolenia na pobyt lub objęcie ochroną międzynarodową.
Specustawa nie znajduje zastosowania do osób posiadających polskie: zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt rezydenta, zezwolenie na pobyt stały, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany.
Legalny pobyt
Pobyt osób, do ktorych Specustawa znajduje zastosowanie, uznaje się automatycznie za legalny w Polsce przez okres 18 miesięcy, licząc od dnia 24.02.2022 r. – czyli do 24.08.2023 r.
Więcej na temat Specustawy w podcaście z udziałem adw. Katarzyny Konstanty, w którym zasygnalizowano kluczowe zagadnienia i problemy związane z legalizacją i pobytem uchodźców z Ukrainy w Polsce: