Mecenas Katarzyna Konstanty w rozmowie z Szymonek Glonkiem dla Gazety Prawnej (DGP Talk) odpowiedziała na to pytanie. Poniżej podsumowanie poruszonych zagadnień.
Złóż wniosek o PESEL
Obywatel Ukrainy który przybył na terytorium RZP w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy po 23 lutego 2022 r. może zgłosić się do organu wykonawczego Gminy celem uzyskania numeru PESEL
Obywatel Ukrainy musi uzyskać PESEL:
- jeśli jego wjazd nie został potwierdzony żadnym dokumentem przez Straż Graniczną – wówczas PESEL zastępuje rejestrację obywatela Ukrainy w Polsce – wniosek należy złożyć w tym przypadku w terminie 60 dni od daty wjazdu;
- aby skorzystać z przysługujących w Polsce świadczeń;
- aby skorzystać z prawa do przedłużonego pobytu w Polsce (istnieje opcja jednorazowego przedłużenia legalnego pobytu na okres 3 lat; w tym celu należy złożyć wniosek nie wcześniej niż po 9 miesiącach pobytu w Polsce nie później nić 24 sierpnia 2023 r. do wojewody miejsca aktualnego pobytu).
Jeżeli we wniosku o nadanie PESEL wnioskodawca poda:
- numer telefonu polskiego operatora telefonii komórkowej oraz
- adres email
Urząd nie tylko nada numer PESEL, ale także automatycznie nada dostęp do Profilu Zaufanego – dzięki któremu będzie możliwość załatwiania różnych spraw urzędowych przez Internet.
Pozyskaj numer telefoniczny polskiego operatora
Działający telefon z numerem polskiego operatora będzie potrzebny do założenia m.in. profilu zaufanego oraz kontaktu z ZUS.
W związku z rosyjską agresją na Ukrainę cała czwórka polskich operatorów telefonii komórkowej oferuje darmowe lub tańsze rozmowy głosowe z Ukrainą. Dostępne są specjalne startery zawierające karty SIM pozwalające wykonywać połączenia telefoniczne oraz korzystać z Internetu na terenie Polski.
Załóż konto w polskim banku
Rachunek bankowy w polskim banku jest konieczny m.in. do pozytywnej akceptacji wniosków o świadczenia finansowe wypłacane przez ZUS.
Szereg banków oferuje dla obywateli Ukrainy założenie i prowadzenie rachunków bankowych na preferencyjnych zasadach, w większości ze zniesieniem opłat.
Załóż profil zaufany
Profil zaufany to cyfrowe narzędzie, które umożliwia załatwianie spraw urzędowych online. W Internecie profil zaufany pełni tę samą funkcję, co dokument tożsamości. Pozwala na podpisanie dokumentu elektronicznego podpisem, który jest równoważny prawnie z podpisem własnoręcznym i ułatwia załatwianie spraw urzędowych przez Internet.
Aby założyć profil zaufany potrzebny jest:
- numer telefonu komórkowego polskiego operatora oraz
- adres e-mail.
Profil zaufany możesz założyć wnioskując o to w formularzu o nadanie PESEL-u lub składając oddzielny wniosek.
Jeśli profil zaufany będzie gotowy to:
- na podany we wniosku adres e-mail, w kolejnej wiadomości, przyjdą dodatkowe informacje: nazwa użytkownika (login) oraz potwierdzenie, że profil zaufany jest gotowy
- na numer telefonu komórkowego podany we wniosku wiadomość SMS z jednorazowym hasłem do aktywacji profilu zaufanego (nie potrzeba aktywować profilu zaufanego od razu).
Możesz zawnioskować o świadczenie 300 zł
Jednorazowe świadczenie pieniężne 300 zł to rodzaj zasiłku przewidziany w art. 31 specustawy. Otrzyma je każdy obywatel Ukrainy spełniający wymogi specustawy – bez względu na wiek.
W praktyce jednorazowe świadczenie pieniężne otrzymają osoby, które:
- wjechały do Polski od 24 lutego 2022 r. i
- posiadają PESEL.
Pomoc przeznaczona jest na utrzymanie, w szczególności pokrycie wydatków na:
- żywność
- odzież
- obuwie
- środki higieny osobistej oraz
- opłaty mieszkaniowe (art. 31 specustawy).
Beneficjent świadczenia nie musi dokumentować wydatków i nie będą one sprawdzane także w późniejszym okresie.
Organem właściwym w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu tej osoby.
Nie obowiązuje jednolity wzór urzędowego wniosku o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego 300 zł, każde województwo organizuje to we własnym zakresie, zazwyczaj jednostkami, które się tym zajmują są ośrodki pomocy społecznej.
Zakres informacji zbieranych podczas przyjmowania wniosków o wypłatę świadczenia:
- Imię (imiona) i nazwisko
- Data urodzenia
- Obywatelstwo
- Płeć
- Rodzaj dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy
- Seria i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy, informacja o dacie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
- Adres pobytu
- Dane kontaktowe, w tym numer telefonu lub adres poczty elektronicznej
- Numer PESEL
- Numer rachunku płatniczego, na który wypłacane będzie świadczenie (jeśli osoba posiada taki numer).
Możesz ubiegać się o inne świadczenia
W Specustawie przewidziano uprawnienie obywateli Ukrainy m.in. do następujących świadczeń:
- świadczeń rodzinnych
- świadczeń wychowawczych
- świadczenia Dobry start
- świadczeń z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego
- dofinansowania do opłaty rodzica za pobyt w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego
Celem złożenia wniosków w sposób prawidłowy i ustalenia potrzebnych dokumentów do wniosków o konkretne świadczenia, umów wizytę w placówce ZUS telefonicznie.
Numery telefonów placówek ZUS znajdziesz tutaj: https://www.zus.pl/o-zus/kontakt/zarezerwuj-wizyte
Uruchomiono także stronę ZUS i infolinię w języku ukraińskim – nr telefonu: 22 444 02 55.
Świadczenie wychowacze 500+
Od 26 marca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych umożliwił składanie przez obywateli Ukrainy wniosków o przyznanie świadczenia wychowawczego (które im gwarantuje specustawa w art. 26).
O wskazane świadczenie, znane pod nazwą „500+”, Ukraińcy mogą wnioskować w ich ojczystym języku za pośrednictwem elektronicznej platformy ZUS, a w placówkach ZUS mogą uzyskać pomoc w założeniu konta na PUE ZUS i w złożeniu wniosku.
Świadczenie wychowawcze, o którym mowa to świadczenie przysługujące na podstawie ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci dla dorosłych obywateli zamieszkującymi z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Świadczeniem wychowawczym jest 500 zł na każde dziecko do momentu ukończenia przez nie 18 roku życia (wypłacane w ramach realizacji programu Rodzina 500+). Jest to świadczenie przysługujące niezależnie od dochodów osiąganych przez rodziców.
Aby obywatel Ukrainy mógł ubiegać się o przyznanie mu świadczenia wychowawczego musi tego dokonać za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (PUE ZUS). Zalogowanie się do PUE ZUS nie jest skomplikowane – wymaga posiadania albo profilu zaufanego albo bankowości elektronicznej w polskim banku.
Potrzebne informacje i dokumenty do wniosku 500+:
- nr PESEL – zarówno osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia, jak i dziecka w związku, z którym świadczenie podlegać będzie wypłacie.
- informacje z paszportów rodzica i dziecka lub dane z innych dokumentów tożsamości
Dodatkowo niezbędne będą:
- numer rachunku bankowego w Polsce
- numer telefonu w Polsce i adres e-mail
- orzeczenie polskiego sądu, jeśli wnioskujący jest opiekunem tymczasowym
- dokument potwierdzający, że wnioskujący sprawuje pieczę zastępczą nad dzieckiem, jeśli jest taka sytuacja
- dokument potwierdzający legalność pobytu i dostęp do rynku pracy w Polsce osoby wnioskującej, jeśli przybyła do Polski przed 24 lutego 2022 roku.
Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO)
Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) otrzymasz na drugie i kolejne dziecko w wieku od 12 do 35 miesiąca.
Rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) nie jest uzależniony od dochodu rodziny i wynosi 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko.
Rodzic (OPIEKUN) dziecka może zdecydować, czy chce otrzymywać świadczenie w wysokości 500 zł przez 24 miesiące, czy w wysokości 1 000 zł przez 12 miesięcy.
Wniosek składasz także przez platformę PUE ZUS. Możesz uzyskać pomoc w placówce ZUS bezpośrednio na umówionej wizycie lub telefonicznie na infolinii.
Numery telefonów placówek ZUS znajdziesz tutaj: https://www.zus.pl/o-zus/kontakt/zarezerwuj-wizyte
Infolinia ZUS w języku ukraińskim – nr telefonu: 22 444 02 55.
Świadczenie „NA DOBRY START”
Program „Dobry Start” obejmuje wypłatę świadczenia w wysokości 300 zł celem wsparcia ucznia rozpoczynającego rok szkolny.
Przysługuje bez względu na dochód, raz w roku na dziecko uczące się w szkole, aż do ukończenia przez nie 20 roku życia. Na dziecko niepełnosprawne, uczące się w szkole świadczenie przysługuje do ukończenia przez nie 24 roku życia.
Wnioski o świadczenie dobry start można składać do ZUS tylko drogą elektroniczną od 1 lipca do 30 listopada.
Wypłata przyznanego świadczenia będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane konto bankowe.
Dofinansowanie do żłobka
Świadczenie żłobkowe przysługuje rodzicom, którzy wychowują dziecko w wieku do 3 lat i chcą zapisać je do żłobka, klubu dziecka lub skorzystać z dziennego opiekuna. Wsparcie otrzymają dzieci pierwsze i jedyne w rodzinie oraz dzieci pierwsze z rodzin, w których kolejne dziecko jest objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym.
Kwota dofinansowania to maksymalnie 400 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż wysokość opłaty, jaką rodzic lub opiekun ponosi za pobyt dziecka w placówce lub u dziennego opiekuna
Dofinansowanie otrzymają:
- dzieci pierwsze i jedyne w rodzinie;
- dzieci pierwsze z rodzin, w których kolejne dziecko jest objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym (RKO);
- dzieci w wieku przed ukończeniem 12 miesiąca życia i po ukończeniu 36 miesiąca życia.
Do wniosku wymagane jest dostarczenie dokumentu potwierdzającego zapisanie dziecka do żłobka i podanie danych placówki z jej rachunkiem bankowym. Dofinansowanie będzie przelewane bezpośrednio do placówki.
Świadczenia rodzinne
Są to świadczenia przyznawane w oparciu o kryterium dochodowe, brany jest pod uwagę dochód osiągnięty w poprzednim roku. Przysługują rodzinom w formie świadczeń rodzicielskich, zasiłków, dodatków, świadczeń opiekuńczych, zapomogi. Przyznaje i wypłaca je urząd gminy.
Przykładowo obecnie dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie może przekraczać kwoty 674,00 zł – aby uzyskać zasiłek rodzinny.
Przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę w przypadku obywateli Ukrainy nie będzie uwzględniany członek rodziny, który, zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia, nie przebywa na terytorium RP.
Niestety wnioski i załączniki do wniosków o świadczenia rodzinne powinny być sporządzone w języku polskim.
Jak wskazano na stronie rządowej, nie wyklucza to pomocy cudzoziemcowi, w tym obywatelowi Ukrainy, pracownika organu właściwego w wypełnieniu w języku polskim wniosku o dane świadczenie rodzinne, który podpisuje wnioskodawca lub sporządzeniu w języku polskim i dołączeniu do wniosku odpowiednich oświadczeń, które podpisuje wnioskodawca, wymaganych w indywidualnej sprawie (wypełnienie wniosku w języku polskim nie musi być dokonane osobiście przez osobę ubiegającą się).
Wzory wniosków i oświadczeń do wniosków w języku ukraińskim można znaleźć tutaj: https://www.gov.pl/web/rodzina/wzory-wnioskow-o-swiadczenia-rodzinne-dla-obywateli-ukrainy
Na ww. stronie opublikowano również propozycję wzoru oświadczenia i jego tłumaczenie, o którym mowa w art. 26 ust. 2 specustawy (czyli oświadczenia, że członek rodziny nie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).
Pomoc medyczna i szczepienia
Od 25 lutego 2022 r. osoby przekraczające polską granicę z Ukrainą w związku z konfliktem zbrojnym:
- nie są objęte kwarantanną, a więc nie muszą przekazywać Straży Granicznej informacji o adresie miejsca kwarantanny oraz numerze telefonu do kontaktu
- nie muszą okazywać negatywnego wyniku testu na koronawirusa.
Wszystkie osoby, które aktualnie przebywają na terytorium Polski w związku z wojną w Ukrainie, mają prawo do nieodpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej (tj. opieki zdrowotnej lekarzy np. leków) i badań sanitarno-epidemiologicznych (np. testów), które są związane ze zwalczaniem chorób, zakażeń i chorób zakaźnych, w tym COVID-19
Specustawa przyznaje prawo do
- świadczeń medycznych
- refundacji leków i
- zaopatrzenia w wyroby medyczne obywatelom Ukrainy,
którzy przybyli do Polski w związku z agresją Rosji, na analogicznych zasadach, jakie przysługują ubezpieczonym, a także do:
- badań sanitarno-epidemiologicznych w tym testów na covid
- szczepień, w tym programu szczepień dla dzieci i szczepień na covid.
Szkoły, przedszkola
Uczniowie z Ukrainy mają prawo do kontynuowania nauki w polskiej szkole.
Ukraińskie dzieci i młodzież korzystają z nauki i opieki na takich samych warunkach jak polscy uczniowie. Podlegają obowiązkowi szkolnemu.
Celem „zapisania dziecka do szkoły” wystarczy, że rodzice zgłoszą się do najbliższej placówki i wypełnią odpowiednie dokumenty.
W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym edukacja i opieka nad nimi przebiegają zgodnie z Prawem oświatowym. To oznacza, że wszystkie dzieci w wieku 3-6 lat, które nie mają polskiego obywatelstwa, mają prawo do korzystania z opieki przedszkolnej.
Dzieci w wieku od 3 do 5 lat mają prawo korzystać z wychowania przedszkolnego w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym przy szkole podstawowej.
Dzieci w wieku 6 lat mają obowiązek odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym przy szkole podstawowej.
O przyjęciu dziecka do przedszkola/oddziału przedszkolnego w trakcie roku szkolnego decyduje dyrektor.